จากกรณี กรมส่งเสริมวัฒนธรรม (สวธ.) ประกาศรายชื่อผลคัดเลือก 1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น  ภายใต้โครงการการส่งเสริมและพัฒนายกระดับอาหารถิ่น สู่มรดกทางวัฒนธรรมและอัตลักษณ์ความเป็นไทย  “รสชาติ...ที่หายไป The Lost Tasts”ประจำปี 2566 ทั้งนี้เพื่อเป็นการรวบรวมเมนูอาหารถิ่นที่กำลังจะเลือนหาย ที่หารับประทานได้ยาก เพื่อยกระดับ พัฒนา สร้างสรรค์ เป็นอาหารประจำจังหวัด โดยจังหวัดยะลา ชื่ออาหารได้รับการคัดเลือก “ข้าวยำโจร” จึงเกิดมีกระแสวิพากษ์วิจารณ์ และข้อสงสัยของรายชื่ออาหารภายในจังหวัดยะลา ที่คนในพื้นที่ส่วนใหญ่ไม่คุ้นและไม่รู้จัก 

       ผู้สื่อข่าวได้ติดต่อกับนางอภิญญา สุวรรณ วัฒนธรรมจังหวัดยะลา สอบถามถึงที่มาของชื่ออาหารดังกล่าว พร้อมทั้งลงพื้นที่ค้นหาต้นกำเนิดแหล่งที่มาของเมนูอาหารดังกล่าว ณ บ้านเลขที่ 23/1 หมู่ที่ 4 บ้านสาเมาะ ต.ท่าธง อ.รามัน จ.ยะลา ซึ่งเป็นบ้านของนางหนู คงศรีพุฒิ คุณยายอายุ 74 ปี ได้สาธิตการทำเมนูอาหาร “ข้าวยำโจร หรือ ข้าวยำคลุกสมุนไพร” ให้ได้ชม 

        นายปรีชา บุญเนื่อง ประธานสภาวัฒนธรรมตำบลท่าธง  เปิดเผยว่า ข้าวยำโจร หรือข้าวยำสมุนไพร บางพื้นที่เรียกว่าข้าวยำยา เป็นภูมิปัญญาพื้นบ้านที่นำเครื่องเคียง สมุนไพรหลากหลายชนิด มาประกอบเป็นอาหาร ไม่ปรากฏว่าจุดเริ่มต้นที่ชัดเจนเมื่อไหร่ ชาวบ้านนิยมประกอบอาหารเมนูดังกล่าวในช่วงฤดูฝน เพราะรสชาติของอาหารเผ็ดร้อนด้วยเครื่องสมุนไพร มีประโยชน์ต่อร่างกาย ทำให้เกิดความอบอุ่น

         วิธีการประกอบอาหาร “ข้าวยำโจร หรือ ข้าวยำคลุกสมุนไพร” จะทำทำการเตรียมพืชผักสมุนไพร เพื่อใช้เป็นส่วนผสม ประกอบด้วย  1.ขมิ้นโขกละเอียด 2.สมุนไพรเจ็ตมูลเพลิง 3.พริกไทยสด 4.พริกไทยแห้งโขลกละเอียด 5.ใบพาโหม 6.ใบมะกรูด 7.ใบมะนาว 8.ใบขมิ้น 9.ดอกดาหลา10.น้ำบูดู 11.ปลาต้มสุกแกะเนื้อ 12.ข้าวสวย 13.หัวกระชาย วิธีการทำการ นำพืชผักสมุนไพรมาล้างน้ำให้สะอาด หั่นเป็นชิ้นบางๆ ส่วนสมุนไพรประเภทหัว ขมิ้น กระชาย สมุนไพรเจ็ดมูลเพลิง และพริกไทยแห้ง ล้างน้ำสะอาดโขลกให้ละอียด จากนั้นเตรียมภาชนะขนาดใหญ่ นำข้าวสวยมาคลุกรวมกับสมุนไพรและผัก ทำการการคลุกผสมเข้าด้วยกัน เติมน้ำบูดู ปรุงรสชาติตามความต้องการ ก็จะได้ข้าวยำโจร หรือ ข้าวยำคลุกสมุนไพร ที่มีสีสันโทนสีเหลืองของขมิ้น ที่สวยงาม น่ารับประทาน

         นางอภิญญา สุวรรณ วัฒนธรรมจังหวัดยะลา เปิดเผยว่า  ข้าวยำโจร หรือ ข้าวยำคลุกสมุนไพร เป็นการตามหาอาหารที่กำลังจะเลือนหายในท้องถิ่น  รสชาติ...ที่หายไป The Lost Tasts ภายใต้คัดเลือก 1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น ของกรมส่งเสริมวัฒนธรรม  โดยทางจังหวัดยะลาได้ส่ง 3 เมนูอาหารเข้าประกวด ประกอบด้วย ขนมใบเหลียง ข้าวยำโจร หรือ ข้าวยำคลุกสมุนไพร และแกงแพะ ผลการคัดเลือก กรมส่งเสริมวัฒนธรรม ประกาศให้ ข้าวยำโจร  เป็น 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่นของจังหวัดยะลา ที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ ด้วยส่วนผสมจากสมุนไพรหลากหลายชนิด เพื่อยกระดับรสชาติที่หายไป ให้กับคืนมา ส่วนกระแสวิพากษ์วิจารณ์ และข้อสงสัยในชื่ออาหารที่มีในโซเชี่ยล นั้น ข้าวยำโจร ไม่ใช่โจรผู้ร้ายแต่อย่างใด โจรจะเป็นในลักษณะ ที่กินง่าย รวดเร็ว คลุกส่วนผสมเข้าด้วยกัน เปรียบเทียบคนสมัยก่อน เวลาจะไปทำนา ทำสวน ทำไร่ ถางป่า ก็จะเร่งรีบทานอาหาร เพื่อทำงานต่อ ข้าวยำโจรก็จะตอบโจทย์คนสมัยก่อน ด้วยเครื่องสมุนไพรหลากหลายชนิด ส่งผลต่อพละกำลัง ความสะดวกรวดเร็วในการทำงานนั่นเอง ทั้งนี้ทั้งนั้น ข้าวยำโจร ก็จะเป็นอีกหนึ่งเมนูอาหาร ที่ทางสำนักงานวัฒนธรรมได้นำกลับมาเป็นเมนูที่สร้างสรรค์ในยุคปัจจุบัน  ที่พร้อมตอบโจทย์ผู้บริโภค สามารถรับประทานควบคู่กับเครื่องเคียงต่างๆได้ตามความชอบ สำหรับความแตกต่างของข้าวยำโจร หรือ ข้าวยำคลุกสมุนไพร กับ นาซิกาบูดาระ ของพี่น้องชาวไทยมุสลิม คือ ข้าวยำโจร จะใส่ขมิ้น ทำให้ได้ความเป็นเอกลักษณ์และรสชาติที่แตกต่างออกไป